Odczytaj obraz Aleksandra Gierymskiego "Powiśle", wykorzystując znajomość "Lalki" Bolesława Prusa. Porównaj obraz Warszawy w obu tekstach kultury i w dowolnym kontekście. [język polski/liceum]

Źródło

WSTĘP

„Powiśle” to dzieło Aleksandra Gierymskiego, które powstało w 1883 roku, a więc w epoce pozytywizmu. Tytuł informuje o temacie obrazu, którym jest scena z życia codziennego mieszkańców najbiedniejszej warszawskiej dzielnicy – Powiśla.

OPIS OBRAZU

Aleksander Gierymski w niezwykle realistyczny i szczegółowy sposób ukazał krajobraz ówczesnej Warszawy, a także zdołał uchwycić moment z codziennego, zwykłego życia ubogich mieszkańców Powiśla. Na pierwszym planie znajdują się biedni, skromnie ubrani ludzie  trudniący się rybołówstwem. Mężczyzna w białej koszuli  trzyma w ręce wędkę i łowi ryby, jedna z kobiet czerpie wodę z rzeki, natomiast w dalszej części obrazu znajdują się ludzie, którzy odpoczywają i spacerują bądź też zajmują się wypełnianiem swoich codziennych obowiązków. Na drugim planie dostrzec można drewniane łodzie, chaty i chaotycznie rozmieszczone budynki. Kolorystyka dzieła jest stonowana i przygaszona, dominują barwy ciemne, brunatne i szare.

INTERPRETACJA OBRAZU

Artysta przedstawił na swoim obrazie krajobraz Powiśla i scenę z życia codziennego mieszkańców tej dzielnicy bez upiększania i idealizacji. Zwraca w ten sposób uwagę na trudne warunki życia ubogich warszawiaków, ich ciężką pracę, obowiązki. Zastosowana kolorystyka pogłębia przygnębiający, ponury i pesymistyczny nastrój dzieła.

OBRAZ WARSZAWY W „LALCE” I NA OBRAZIE ALEKSANDRA GIERYMSKIEGO – PORÓWNANIE

Życie codzienne mieszkańców Powiśla zostało również ukazane w powieści Bolesława Prusa „Lalka”. Ubogą dzielnicę Warszawy poznajemy dzięki spacerowi Stanisława Wokulskiego. Główny bohater dostrzega ubóstwo, nędzę, brzydotę, trudne warunki życia mieszkańców i nękające ich choroby. Zwraca uwagę na piętrzące się góry śmieci w pobliżu zbiorników wodnych, które są źródłem poważnych chorób i cierpienia. Symbolem ciężkiego losu mieszkańców Powiśla są zwłaszcza chorzy, zaniedbani ludzie – trędowata kobieta i mężczyzna bez nosa. Widok ogromu cierpienia i niewyobrażalnie trudnych warunków życiowych skłania Wokulskiego do refleksji dotyczących ogromnych różnic społecznych i niesprawiedliwości.

Aleksander Gierymski i Bolesław Prus w podobny sposób ukazali obraz Warszawy w swoich dziełach. Zarówno powieść, jak i dzieło sztuki zwracają uwagę na biedę, nędzę i trudności, z jakimi zmagają się najubożsi mieszkańcy miasta. Opis Powiśla w „Lalce”  jest zdecydowanie bardziej wstrząsający, drastyczny i naturalistyczny, wzbudza przerażenie, smutek i współczucie odbiorców.

KONTEKST – OBRAZ WARSZAWY W „LUDZIACH BEZDOMNYCH” STEFANA ŻEROMSKIEGO

Na trudną sytuację mieszkańców Warszawy zwrócił uwagę Stefan Żeromski w powieści „Ludzie bezdomni”. Główny bohater utworu, doktor Tomasz Judym, obserwuje realia życia w biednych warszawskich dzielnicach podczas spaceru. Judym przechadza się ulicą Krochmalną, a także ulicą Ciepłą, na której się wychowywał. Bohater jest wstrząśnięty widokiem zaniedbanych sklepów i domów, niezwykle brudnych, zaniedbanych chodników, a przede wszystkim mieszkających tu ludzi – ubogich, brudnych, zaniedbanych, chorych, ubranych w łachmany. Uderza go brak higieny mieszkańców i nędza robotników, sprzedawców, kramarzy. Obraz Warszawy w powieści Stefana Żeromskiego jest jeszcze bardziej wstrząsający niż w powieści Bolesława Prusa. Miejsce opisane w „Ludziach bezdomnych” wzbudza odrazę, strach i przerażenie.

PODSUMOWANIE

Zarówno obraz Aleksandra Gierymskiego, jak i przywołane utwory literackie ukazują Warszawę w realistyczny, niemal naturalistyczny sposób. Dzieło Gierymskiego jest przygnębiające, smutne i jednocześnie spokojne, natomiast obraz Warszawy w „Lalce” i „Ludziach bezdomnych” jest niezwykle wstrząsający, budzący strach, odrazę i współczucie odbiorców.